احسان هوشمند:کمتر از یک سال پس از حمله دولت عراق به کشور کویت و اشغال آن کشور به رهبری دولت امریکا، ائتلافی علیه دولت عراق شکل گرفت و با شروع حمله هوایی گسترده ارتش امریکا و همپیمانانش در اواخر دی ماه ۱۹۹۱ نه تنها ارتش عراق با تلفات سنگین مجبور به عقب‌نشینی از کویت شد، بلکه شروع اعتراض‌های گسترده در شمال و جنوب عراق از سوی کُردها و عرب‌های شیعه مذهب، عملاً دولت صدام‌حسین را با بحرانی داخلی روبه‌رو ساخت. واکنش ارتش عراق به این اعتراض‌ها گسترده، خشن و همراه با کشتار بود. پس از این رویدادها بود که با اعلام منطقه پرواز ممنوع توسط شورای امنیت سازمان ملل در بالای مدار ۳۶ درجه شمالی عملاً بخش زیادی از مناطق کُردنشین شمال عراق ازجمله بخش‌هایی از استان‌های سلیمانیه، اربیل و دهوک در اختیار نیروهای معارض کُرد یعنی حزب دموکرات کردستان عراق و اتحادیه میهنی کردستان عراق قرار گرفت.

با بروز جنگ دوم خلیج‌فارس در سال ۲۰۰۳ میلادی تسلط بعثی‌ها به رهبری صدام حسین بر عراق به تاریخ سپرده شد و به این ترتیب مناسبات حقوقی تازه‌ای برای اداره عراق رسمیت یافت. شکل‌گیری دولت منطقه‌ای کردستان عراق، که البته از سال‌های پس از خروج نیروهای ارتش عراق از منطقه و تشکیل پارلمان کردستان عراق در سال ۱۹۹۲ شکل گرفته بود، رسمیت قانونی یافت.

از ابتدای شکل‌گیری کشور عراق یعنی از دهه دوم سده ۲۰ به این سو و تا سقوط دولت بعث و صدام‌حسین، از نظر روابط منطقه‌ای برای ایران این شرایط جدید در عراق، بهترین و مناسب‌ترین فرصت‌ها را برای توسعه روابط خود با عراق فراهم آورد. در عراق پس از سقوط صدام عملاً سه نیروی سیاسی، تعیین‌کننده و بازیگر اصلی شدند. از سویی عرب‌های شیعه‌مذهب با داشتن اکثریت شهروندان عراقی، که در دوران حدود هشت دهه‌ای از شکل‌گیری عراق عملاً از سوی دولت‌های مختلف عراق تحت فشار بودند به‌عنوان یکی از نیروهای اصلی بازیگر در مناسبات سیاسی جدید در عراق ظاهر شدند و بخش زیادی از قدرت سیاسی در عراق را به‌دست گرفتند. همچنین در بخش‌های مرکزی و غربی عراق عرب‌های سنُی‌مذهب و البته با همراهی بخشی از شیعیان بعثی سابق و یا سکولارهای شیعه، در حال تأثیرگذاری بر رویدادهای پیش رو شدند. در بخش شمالی عراق نیز کُردهای عراقی توانستند بر سهم خود و حقشان در بازی‌های سیاسی در عراق نوین پافشاری کنند. البته هریک از این نیروی اجتماعی شیعه، سُنی و کُرد در درون خود با تنوعی از احزاب و گروه‌ها روبه‌رو است.

لطفاً به ادامه مطلب بروید